XVIII wiek to epoka Oświecenia Pod wpływem idei myślicieli takich jak Wolter i inni Encyklopedyści, europejskie imperialne tyranie łagodzą ucisk, wprowadzają umiarkowane reformy społeczne. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów rządzi August II, a po nim August III, wprowadzając reformy, które nieco ożywiły gospodarkęHandel urzędami publicznymi, korupcja, powszechne rozkradanie królewszczyzn, zrywanie sejmów ( za Sasów ani jeden sejm nie doszedł do skutku) powodują pustki w skarbie i brak środków na wyposażenie armii.W 1772 r. dochodzi do I rozbioru Rzeczypospolitej, któremu Polska nie jest w stanie przeciwstawić się zbrojnie. Intelektualiści zdający sobie sprawę z zagrożeń, z tragicznej sytuacji państwa polskiego nawołują do szybkich reform, do których panujące warstwy magnaterii i związanej z dworami „gołoty" - nie kwapią się, tym bardziej, że są związane z obcymi dworami, a nawet, jak król Stanisław Poniatowski – opłacane przez nie.Wybuch Rewolucji Francuskiej roznosi po Europie nowe idee, które docierają do Polski inspirując konieczność dokonania zmian, których celem byłoby uporządkowanie stanu państwa, zapewnienie stabilnego rządu, „gotowego" Sejmu i finansowania armii.Świadomość zagrożenia państwowości Polsko-Litewskiej dojrzała, aby 3 maja 1791r. ustawą uchwalić Konstytucję.Mimo iż postanowienia Konstytucji oprócz dziedziczenia tronu na rzecz Wettinów, zniesienia liberum veto, pozbawienia „gołoty" prawa wyborczego – dalekie były od przemian, jakie zaszły w Europie i w Stanach Zjednoczonych Ameryki, to dla Katarzyny II uznającej się protektorką Rzeczypospolitej – stanowiły zagrożenie dla status quo i ograniczenia anarchii, dzięki której mogła faktycznie decydować o Polsce i Litwie. W rok później w Petersburgu zawiązuje się spisek znany, jako Konfederacja Targowicka, a Rosja wysyła przeciwko Polsce i Litwie swe wojska, zwłaszcza zaprawionych w wojnie z Turcją – dywizje kozaków.Wobec ponoszonych klęsk – król Stanisław Poniatowski – nakazuje złożyć broń. Tak w 1792 r. dochodzi do II rozbioru Polski.W grudniu tego roku w Saksonii zawiązuje się sprzysiężenie, które powierza Kościuszce dyktaturę przyszłego powstania.W 1794 r. na Rynku Krakowskim Kościuszko składa przysięgę, która jest sygnałem do powstania. Siły powstańcze liczyły ok. 55 tys. regularnej armii oraz oddziały pospolitego ruszenia, milicji miejskiej, oddziałów ochotniczych o niższej wartości bojowej.Po bitwie pod Maciejowicami Kościuszko dostaje się do niewoli, powstanie upada a w konsekwencji następuje III rozbiór Polski.Żołnierze powstańczy udają się na emigrację na zachód. U boku Napoleona, we Włoszech tworzą się Legiony, których przeznaczeniem jest walka po stronie Republiki Lombardzkiej.Pieśnią legionistów jest Mazurek Dąbrowskiego wyrażający pragnienia i tęsknoty Polaków.W 1807r. po pokonaniu Prus, na mocy porozumienia z Rosją Napoleon i Aleksander I tworzą Księstwo Warszawskie, jako monarchię związana unia personalna z Saksonią osobą Fryderyka Augusta, wnuka Augusta III.22 lipca 1807 r. w Dreźnie Napoleon nie godząc się na powrót Konstytucji 3 Maja, jako konserwatywnej - nadaje Księstwu Konstytucję wzorowaną na konstytucji francuskiej, która nadaje wolność osobistą wszystkim mieszkańcom znosząc poddaństwo chłopów.W 1809 roku wybucha wojna z Austrią, Wojska Księstwa dowodzone przez Józefa Poniatowskiego odnoszą zwycięstwo zajmując tereny b. zaboru austriackiego,22 czerwca 1812 r. Napoleon ogłasza II wojnę polską z Rosją, W armii Napoleona walczy ok., 100 tys. Polaków. Wyprawa kończy się klęską, Następuje okupacja Ks. Warszawskiego, z którego Rosja ściąga 258 mln. zł kontrybucji.Kongres Wiedeński kończy byt Księstwa, a w porozumieniu z pozostałymi zaborcami car Aleksander I powołuje Królestwo Polskie połączone unią personalną z carstwem Rosyjskim osobą cara. Konstytucją, jaką nadał Królestwu należy do najbardziej liberalnych w ówczesnej Europie.Wobec licznych roszczeń odszkodowawczych finanse Królestwa załamują się. Car mianuje Ministrem Finansów wybitnego polityka i ekonomistę – ks. Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, którego powiedzeniem jest: „Polsce trzech rzeczy potrzeba – szkół, przemysłu i fabryk broni. Polska powinna mieć wszystko, czego potrzeba do zagwarantowania niepodległości, inaczej wszystko straci.".Jak to się jednak stało, że państwo, które w 17 wieku było potęgą militarną, obroniło przed Imperium Osmańskim Cesarstwo Austro - Węgierskie samo uległo potędze sąsiadów, także Austro-Węgrom ?Mimo rozprzestrzenia w Europie idei oświeceniowych, a także świadomości części polskiej elity intelektualnej – Rzeczpospolita Obojga Narodów była skansenem nie tylko konserwatyzmu, ale ostoją faktycznego niewolnictwa większości narodu, niezdolną do żadnych reform ani wzmocnienia siły militarnej. Warstwy uprzywilejowane nie płaciły podatków, a wielu spośród nich pobierały pensje od carycy Katarzyny dopuszczając się zdrady narodowych interesów.Istnienie państwa o archaicznym ustroju, w którym niemal 70% społeczeństwa pobawione było wszelkich praw – musiało się skończyć upadkiem i jego likwidacją.